خبر تجهيز نيروهای هوایی كشور از سوي آمريكا ديروز توسط اجمل عمر شينواری، سخنگوی عمومی نهاد‌های امنيتی با رسانه‌ها به اشتراك گذاشته شد. آقای شینواری در سخنانی اعلان كرد كه آمريكا تعهد سپرده است كه 45 فروند انواع چرخ‌بال و 7 هواپيماي جنگي آ 29 سوپرتوكانو به افغانستان كمك خواهد كرد. اينكه اين چرخ‌بال‌ها از چه نوعی بوده و چه زمانی قرار است تحويل نيروهای امنيتی كشور شود، از سوی آقای شینواری به آن اشاره نشد. معلوم نيست كه آيا اين تعهد جديد آمريكا به افغانستان است يا در ادامه تعهدات قبلی انجام می‌شود. قرار بود كه آمريكا 160 فروند چرخ‌بال بلك هاوك به افغانستان كمك كند. مدتی بعد، تعداد وعده شده‌ی چرخ‌بال‌های كمكی از سوی آمريكا كاهش داده شد و اين كشور از وعدة خود عقب‌نشینی كرد. آقاي شینواری در سخنان خود مشخص نكرده است که آيا اين چرخ‌بال‌ها به‌صورت دست‌دوم به افغانستان داده می‌شوند يا به شكل نو تحويل خواهند شد.
نيروي هوايي فعلي افغانستان؛ نيروي نوساز و تازه‌کاری است. اگرچند در دوران گذشته، افغانستان يكي از بهترين نيروهاي هوايي منطقه را در اختيار داشت، اما در حال حاضر نيروهاي هوايي كشور حرفي براي گفتن در منطقه ندارد. اين نيروها در اواخر دوره‌ي كمونيست‌ها با داشتن انواع هواپيماهاي جت، چرخ‌بال‌های گوناگون ترابري و تهاجمي در كنار ده‌ها فروند هواپيماي ترابري ديگر، لقب يكي از پرتعدادترین و نيروهاي هوايي منطقه را با خود داشت. در آن زمان تمامي هواگرد‌هاي نيروهاي هوايي افغانستان ساخت شوروي سابق بودند. ازاین‌جهت، ازنظر تعداد اگرچند افغانستان در ميان كشورهاي همسايه حرفي براي گفتن داشت، اما ازنظر کار آیی به‌پای همسايه‌ي غربي و شرقي ما نمي‌رسيد. شكار چندين هواپيماي نظامي افغانستان در زمان جنگ عليه كمونيست‌ها توسط هواپيماهاي پاكستاني بدون اقدام مؤثر متقابل، مؤید اين ادعا است. دارايي عمدة افغانستان انواع ميگ 17، ميگ 21 به‌عنوان جنگنده ره‌گیر، و چند نوع جت بمب افگن ساخت شركت سوخو، و هواپيماهاي ترابري آنتونوف ساخت شوروي سابق بود.
نيروي هوايي كشور در حال حاضر از داشتن جت جنگنده به‌صورت فعال محروم است. حامد کرزی رئیس‌جمهور پيشين كشور، چند بار خواهان دريافت هواپيماي اف16 از سوي آمریکا شد؛ اما اين درخواست به خاطر نبود زيرساخت مناسب براي پشتيباني فني و هزينه‌ي سنگين هر ساعت پرواز و عدم توانايي حكومت افغانستان در پرداخت اين مصارف، از سوي آمريكا رد شد. ظاهراً آمريكايي‌ها دلايل فني و مالي را علت اصلي امتناع از تجهيز نيروهاي هوايي افغانستان به اين هواپيما عنوان كردند اما بعيد نيست كه به خاطر ملاحظات پاكستان در اين مورد، آمريكا از اين كار امتناع كرده باشند.
نيروي هوايي افغانستان اكنون نيمه آمريكايي و نيمه روسي است. چرخ‌بال‌های ترابري ميل 7، ميل 17 و چند فروند هليكوپتر تهاجمي ميل24، كه همگي ساخت روسيه هستند، در افغانستان خدمت مي‌كنند. مشخص نيست كه تعداد مجموعي اين چرخ‌بال‌ها چند فروند بوده و چه مقدار از آن‌ها عملياتي هست. چند سال پيش آمريكا 160 فروند چرخ‌بال بلك هاوك به‌صورت دست‌دوم به افغانستان تعهد سپرد. در كنار بلك هاوك، چرخ‌بال سبك ام‌دي 530 هم در نيروي هوايي افغانستان خدمت مي‌كند كه به خاطر سبک بودن و هزينه‌ي پايين پرواز، در كشور ما محبوبيت زيادي دارد. افغانستان ازنظر ساعات پرواز چرخ‌بال‌ها و حادثات پياپي براي اين دارايي‌هاي ارزشمند خود، در منطقه ركورد دارد است. سالانه بيش از ده فروند چرخ‌بال در كشور از دست مي‌رود. جالب اينجا است كه به‌ندرت اين چرخ‌بال‌ها هدف آتش دشمن قرارگرفته و ساقط مي‌شوند؛ اغلب اين حادثات براثر مشكلات فني و نبود پشتيباني فنی مناسب، اين هواگردها از دست مي‌روند.
افغانستان اكنون فاقد هواپيماي جت رزمي است. به تعداد محدودي هواپيماي سنگين ترابري سي-130 در كشور وجود دارد. جالب اینجا است كه در سال 2014 گزارشي از سوي سازمان بازرسي كمك‌هاي آمريكا به افغانستان يا «سيگار» گزارشي نشر شد كه آمريكا 16 هواپيماي ترابري و حمل‌ونقل آمريكايي «سي 27» اهداشده به افغانستان را به خاطر نبود پشتيباني و هزينه‌ي سنگين آن، تبديل به آهن‌پاره كرده و به‌صورت آهن كهنه به فروش رسانیده است. اين هواپيماها حدود 500 ميليون دالر هزينه برداشته بود و مجموعاً به مبلغ 32 هزار دالر به‌عنوان آهن‌پاره به فروش رفته بود!
در حال حاضر، بدنة اصلي نيروهاي هواي كشور را چرخ‌بال‌های ميل 17، ميل 24، بلک هاوک، ام‌دي 500 و هواپيماهاي تهاجمي اي 29 سوپرتوكانو تشكيل مي‌دهد.
سوپرتوكانو هواپيماي كم‌هزينه و البته با سرعت‌پایین تر از جت و بالاتر از چرخ‌بال توانايي حمل انواع راكت، تيربار سنگين و بمب‌هاي هدایت‌لیزری، درنبرد با شورشيان موفق ظاهرشده است. اكنون كشورهايي كه با دسته‌هاي پراكنده‌ي نيروهاي نظامي مسلح درگير هستند، به خاطر كارآمدي و هزينه‌هاي پايين، به دنبال استفاده از اين هواپيماها هستند. حتي خود آمريكا خواستار به خدمت گرفتن ده‌ها فروند از اين طياره‌ها در نيروي هوايي خود است. تنها مشكل اين هواپيما، برد عملياتي محدود آن (حدود 500 كيلومتر) و توانايي كم آن در حمل مهمات (حدود 1.5 تن) است.
كشور ما به لحاظ وضعيت جغرافيايي خاص خود و نداشتن توانايي مالي، به چرخ‌بال‌های ترابري و تهاجمي نياز بالايي دارد. به خاطر نبود زيرساخت جاده‌اي مناسب و حضور گستردة مخالفان در مناطق مختلف كشور، نيروهاي افغانستان به‌شدت وابسته پشتيباني به‌صورت هوايي است. به همين خاطر نقش بالگرد در انجام اين مأموریت‌ها بسيار اهميت دارد. از سوي ديگر، جنگجويان حاضر در افغانستان تاکنون به سلاح مناسب براي مقابله با نيروهاي هوايي افغانستان دسترسي نداشته و به همين علت، نيروي هوايي افغانستان اهميت بسيار حياتي در دگرگون كردن وضعيت ميدان نبرد دارد. باوجودی كه در دوران كمونيست‌ها؛ اكثر قريب به‌اتفاق خلبانان نيروي هوايي كشور از شوروي سابق بودند، اما امروز خلبانان نيروي هوايي كشور همگي زاده‌ي همين خاك هستند.
اهميت نيروهاي هوايي در اين مدت به‌خوبی خودش را در مقابله با طالبان و ديگر نيروهاي شورشي نشان داده است. اكنون اين نيروها نقش تعیین‌کننده‌ای داشته و تاکنون توانسته ضربات مهلكي بر نيروهاي طالبان وارد سازد. به همين خاطر، تجهيز بيشتر نيروهاي هوايي كشور به چرخ‌بال‌های چندمنظوره‌ی ترابري-تهاجمي و در كنار آن دريافت بيشتر هواپيماي پشتيباني خط نبرد، در اين برهه‌ي حساس اهميت والايي دارد. دريافت اين مقدار چرخ‌بال و هواپيما براي نيروهاي امنيتي افغانستان خبر خوشي است و می‌تواند ظرفیت تداركاتي و تهاجمي نيروهاي مسلح افغانستان را به مقدار زياد تقويت كند. با توجه به تغييرات اخير در ساختار فرماندهي نيروهاي نظامي كشور و خيزش‌هاي مردمي؛ تقويت نيروي هوايي كشور پيام مشخصي به طالبان دارد و آن‌ها را نسبت به تصرف افغانستان با توسل به‌زور، به ترديد جدي خواهد انداخت. اميد است كه اين موازنه به نفع صلح و برگشت هردو طرف به پشت ميز مذاكرات به‌صورت جدي شود.
